تعریف مینیاتور

خردنگري يا مينياتور با ريشه كلمه ي لاتين مينيموم، در لغت به معناي كوچك تر نشان دادن است و در واقع مخفف شده ي كلمه اي فرانسوي _مينيموم موم ناتورال است. این لغت تقریبا از زمان دوره ی ی قاجار در زبان فارسی رایج شده است .

   دیگر تعاریف مینیاتور 

در لغت نامه دهخدا مینیاتور این طور تعریف شده است:  به نوعي نقاشي با حداكثر ظرافت و خطوط ترسيم شده با حداقل نازكي گفته مي شود .

این نوع نقاشی که در آن ریزه کاری خاصی بکار می رفته است در قرون وسطی متداول بوده است. (از دایرة المعارف کیه ).

نوعی نقاشی خاص مشرق زمین (مخصوصاً ایران ) و بیشتر متداول در قرن نهم اسلامی (قرن پانزدهم میلادی )

که در آن قواعد علم مناظر و مرایا و تناسب اعضا رعایت نمی گردد و رنگ جنبه ی تزیینی دارد و جزئیات با ریزه کاری های خاص و دقیق نشان داده می شود.

   مینیاتور در فرهنگ معین:

نوعی نقاشی سنتی معمولِ در شرق که در آن تصاویر کوچک و بدون رعایت پرسپکتیو می باشد.

در معنای حقیقی و واقعی مینیاتور مختص به مینیاتور های ایرانی یا کشور های دیگری اطلاق نمی شود

بلکه هر شی هنری ظریف و ریز که به هر سبک و شیوه ای استفاده شده باشد مینیاتور نامیده می شود .

در  حالت کلی در  ایران در زمان حال به نقاشی های ایرانی که چه جدید و چه قدیم از سبک و شیوه اروپایی پیروی نکرده باشند

و  دارای خصوصیات نقاشی سنتی باشند مینیاتور گفته می شود. و این تعریف به صورت یک اشتباه بین ما رایج شده است.

تاریخچه ظهور مینیاتور در ایران

در واقع شروع پیدایش مینیاتور در ایران  به دوره ی پیش از ظهور اسلام بر می گردد.

پس از مدت ها افول در زمان دوره عباسیان شاهد چشمگیر هنر مینیاتور در ایران بودیم .و می توان از این دوره به عنوان اوج نقاشی مینیاتور نام برد.

در زمان عباسیان اثار بسیار ارزشمندی خلق شد که با حمله ی مغول ها به ایران این اثار نابود شدند.

شروع دوباره ی مینیاتور:

شروع دوباره ی مینیاتور در دوره ی ایلخانان اتفاق افتاد. زمانی که اوضاع کشور رو به ارامی می رفت گام هایی در راه پیشرفت این هنر برداشته شد .

از جمله تاسیس ربع رشیدی در شهر تبریز اتفاق افتاد. که مکانی مناسب برای ظهور استعداد های هنرمندان ان دوران بوده است.

مکتب تبریز در این دوره شکوفایی بسیار چشمگیری داشت و اثار بسیار ارزشمندی خلق کرد از جمله این اثار می توان به شاهنامه ی فردوسی و شاهنامه ی دموت اشاره کرد.

مکاتب مینیاتور در ایران

با گذشت زمان در طول سده های قدیم مینیاتور ایران هم  در هر دوره ای تغییرات  زیاد و خاص خود رابه همراه داشته است  که می توان به پیدایش مکاتب گوناگون در ان اشاره کرد از جمله:

مکتب شیراز

مکتب هرات

مکتب تبریز

مکتب قزوین

مکتب اصفهان

مکتب شیراز:  مکتب شیراز را در دو دوره  می توان  بررسی کرد. دوره ی اول بر می گردد به سده هشت هجری قمری و دوره ی دوم سده ی نهم هجری قمری.

دوره ی هشتم هجری قمری همزمان بود با نگارگری در شهر تبریز. از دلیل های شکوفایی نگارگری در شهر شیراز را در سده هشتم می توان به دور ماندن از حملات مغول ها اشاره کرد.

از اثار مهم برجا مانده از این دوران می توان به ورقه و گلشا نام برد.

مکتب شیراز در قرن نهم:

مکتب شیراز در سده قرن نهم هجری قمری با حمایت شاهزادگانی چون تیمور اسکندر سلطان و ابراهیم سلطان از هنرمندان آن دوره  روحی دوباره گرفت.

در این دوره ان چه که باعث پختگی این هنر شد حضور هنرمندانی از شهرهای هرات و سمرقند بودند.

از مشخصه های بارز مکتب شیراز در زمان اوج شکوفایی خودش می شود به استفاده از نقوش تزیینی، رنگ های روشن، قلم گیری ظریف صخره ها و طراحی ماهرانه تر پیکرها را نام برد.

از بهترین نگارگری های ان دوره ی مکتب شیراز می توان به نسخه ی جنگ اسکندر سلطان و نسخه ای از خاوران نامه به تاریخ 882 هجری قمری نام برد.

مکتب هرات: پس از فوت تیمور فرزندش شاهرخ در شهر هرات سلطنت پدر را به ارث برد.شاهرخ در آن زمان پس از آباد سازی هرات و

سایر شهرها زمینه های توسعه هنر را در این شهر فراهم کرد.در زمان حکومت ساهرخ پسرش بایسنقر میرزا که  خود از ادیبان و خوشنویسان

در زمان خودش بود با دور هم اوردن هنرمندان سرشناس و ادیبان و نقاش ها و صحاف ها و خوشنویسان

دیگر در کارگاه کتاب ارایی خود نقشی موثر در اعتلای مکتب هرات ایفا کرد.

از اثار برگزیده ی  مکتب هرات  می توان به کلیله و دمنه، شاهنامه ی بایسنقری، مجمع التواریخ حافظ ابرو

و معراج نامه ی میر حیدر را نام برد که این اثر در کتابخانه ی ملی پاریس نگهداری می شود.

از هنرمندان نگارگر آن زمان می‌توان به  امیر خلیل و مولانا علی و مولانا قیام‌الدین نام برد.

پس از فوت شاهرخ و تا به سلطنت رسیدن سلطان حسین بایقرا دوره ای رکود را تجربه کرد این هنر.

سلطان حسین با کمک وزیر دانشمند خود میر علی شیر نوایی هنرمندان و ادیبان بزرگ را در دربار خود گرد هم جمع کرد و این کار او باعث

اوج فعالیت های هنری و ادبی آن زمان شد.

از هنرمندان آن دوره می‌توان به  کمال الدین بهزاد و امیر روح‌الله میرک شاه مظفر اشاره کرد.