انواع سازهای بادی بوشهر بخش اول
ساز های بادی
تقسیم بندی سازها در موزه مردم شناسی استان بوشهر بر اساس عوامل و چگونگی ایجاد صوت، شکل گرفته است.این تقسیم بندی که در اصل بر مبنای رایج ترین سیستم درتقسیم بندی سازها _ متعلق به “هورن بوستل”و”زاکس” (آلمان_۱۹۱۴ م)_ انجام گرفته، بدین ترتیب است:
۱_ سازهای بادی (آئروفون): که تولید صدای آن ناشی از ارتعاش دین در ست سازهای بادی در این موزه با توجه به چگونگی ایجاد ارتعاش هوا، به چهار رده ی کلی تقسیم می شوند:
۱_۱_ سازهای بادی بی زبانه: که هوا به طور ساده با با برخورد به لبهی سوراخ میدنی به داخل ساز وارد شده و ایجاد صوت می نماید.
۱_۲_ سازهای بادی یک زبانه: که هوا در هنگام ورود به سان، زبانه ای به نام «قیمش» را می لرزاند.
۱_۳_ سازهای بادی دو زبانه: که هوا از میان دو تیفای نازک متکی به هم عبور کرده و سبب لرزش آن دو می شود.
۱_۴_ سازهای بادی آزاد: که بوسیله ی ارتعاش هوا تولید صوت می کنند.
۲_ ساز های پوستی (ممبرانوفون): که تولید صدای آن ناشی از ارتعاش پوست است. این گروه به دو دسته ی کلی تقسیم می شوند:
۲_۱_ سازهای پوستی یک رویه: استوانه هایی که یکی از سطوح آن پوست داشته باشد.
۲_۲_ سازهای پوستی دو رویه: أستوانه هایی که هر دو سطح آن را پوست کشیده باشند.
۲_ ۳_ سازهای کوبه ای (ایدیوفون): سازهایی هستند که تولید صدای آنها ناشی از ضربه زدن به جسم سخت با انعطاف پذیر می باشد.
انواع سازهای بادی بی زبانه شامل این موارد هستند:
_ بوق شاخی مارپیچ
_ بوق شاخی هلال
_ بوق حلزونی
_ فلوت
_ فیک فیکو شلی
_ نی چوپانی
۱_ سازهای بادی (آئروفون)
۱_۱_ سازهای بادی بی زبانه
۱_۱_۱_ بوق شاخی مارپیچ:
بوقهای مارپیچ رایج در بوشهر، معمولا از شاخ حیوانی افریقایی با نام “سيتاتونگا” ساخته میشود. این گونه بوق به شکل مارپیچ و میان تهی است.
میانگین طول این نوع سازها تقریبا ۸۰ تا ۱۰۰سانتی متر و قطر دهانه ی آن نیز حدود 1 تا 8 سانتی متر است. در ۲۰ سانتی متر مانده به
انتهای بوق که از بالا به پایین به شکل مخروطی در آمده است، سوراخی بیضی شکل به طول تقریبی ۳ سانتی متر و عرض ۳۰ سانتی متر، برای دمیدن نوازنده ایجاد کرده اند.
در دور این ساز، چند نوار از جنس نقره، حفاظت قسمتهای حساس بوق را به عهده دارند. تاج بوق، به دهان باز شده ی مار شباهت دارد که از بوق جدا می شود. انتهای آن نیز دارای روپوشی به شکل مخروط است.
نوازنده، بوق را به صورت ایستاده در میان دستان خود قرار می دهد و با جمع کردن لب و قرار دادن آن بر روی سوراخ ساز و دمیدن در آن، بوق را مرتعش میکند. از این ساز بیشتر از چند صوت شنیده نمی شود.
نواختن بوق مارپیچ، اغلب در بندر بوشهر رواج داشته و هم اکنون در مراسم عزاداری قطعه ی «سنج و دمام» را همراهی میکند.
2-1-1- بوق شاخی هلال:
نوعی دیگر از بوق شاخی رایج در بوشهر، از شاخ بز کوهی” ساخته می شود. شاخ این جیولت، منحنی شکل است و حدود ۸۰ تا ۱۰۰ سانتیمتر طول دارد
و قطر دهانه ی آن نیز حدود ۵ تا ۷ سانتی متر است. در انتهای این نوع شاخ نیز سوراخی برای دیدن نوازنده، تعبه شده است.
شیوه نواختن این ساز و نیز اصواتی که از آن تولید می شود به شكل “بوق ماریه” است.
این ساز در اغلب مناطق استان بوشهر که در آن مراسم سنج و دمامه برگزار می گردد نواخته میشود. در گذشته نیز قبل از شروع مراسم هزاره در جزیره خارک” از این نوع بوق جهت اطلاع رسانی استفاده می شده است.
دیگر مطالب مرتبط با این موضوع: گونه های موسیقی در بوشهر و موسیقی جشن بوشهری
منبع: کتاب سازشناسی موسیقی بوشهر، پژوهش و نگارش: آقای محسن شریفیان
دیدگاهی ثبت نشده است